ΝΑ ΣΩΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΝΑΟ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ο ναός της Αφροδίτης είναι αρχικής κατασκευής τον 6ο αιώνα π.Χ. (150 χρόνια αρχαιότερος από τον Παρθενώνα), σώζεται σε πληρότητα 90%.
 
Πολλά αγάλματα και μέλη του ναού (κίονες, σπόνδυλοι, κιονόκρανα κλπ) εκτίθενται σε αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Δυστυχώς η ΙΣΤ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων προχώρησε πριν λίγες ημέρες σε ενέργειες κατάχωσης του αποκαλυφθέντος τμήματος του ναού, αντί να φροντίσει για την πλήρη αναστήλωση του.
 
Αυτό το πολιτιστικό έγκλημα δεν πρέπει να γίνει.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Σε ποιο σημείο της πόλης βρίσκεται ο ναός;
Στην πλατεία Αντιγονιδών, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης! Ακριβώς κάτω από αυτήν και σε ένα πλαϊνό οικόπεδο, βρίσκεται ο εκπληκτικός αρχαιοελληνικός Ναός της Αφροδίτης, ένα σπάνιο εύρημα του 6ου αι. πΧ που μεταφέρθηκε στην Θεσσαλονίκη από την Αίνεια, την πόλη που ίδρυσε ο Αινείας έξω από τη Μηχανιώνα.

Πότε και πώς ανακαλύφθηκε ο ναός;
Ο υστεροαρχαϊκός ναός, αφιερωμένος στη Θεά Αφροδίτη, ήταν γνωστός από τα διάσπαρτα στην πόλη της Θεσσαλονίκης ιωνικά αρχιτεκτονικά μέλη του, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από την εκσκαφή των θεμελίων που έγινε το 1936 για την ανέγερση διώροφης οικοδομής στο οικόπεδο που βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Κρυστάλλη, Δημητρίου Καραολή 32 και Αντιγονιδών 38.

Η περιοχή που τώρα πια ονομάζεται Διοικητήριο ήταν γνωστή στους ρωμαϊκούς χρόνους της πόλης ως περιοχή των ιερών, αφού εκεί ήταν συγκεντρωμένοι οι περισσότεροι ναοί και ιερά..
Το 2000 με την ευκαιρία της κατεδάφισης της διώροφης οικοδομής σε οικόπεδο που βρίσκεται στην πλατεία Αντιγονιδών, πραγματοποιήθηκε ανασκαφή από την αρχαιολόγο Α. Τασιά, η οποία ξανάφερε στο φως την κρυμμένη πλούσια ιστορία της πόλης. Αποκαλύφθηκε τότε το ανατολικό τμήμα της κρηπίδας του συγκεκριμένου ναού, αγάλματα των ελληνορωμαϊκών χρόνων και πλήθος θραυσμάτων αρχιτεκτονικών μελών. Οι κίονες του ναού οι οποίοι φθάνουν τα 7 μέτρα σε ύψος, όπως και πολλά από τα ευρήματα, εκτίθενται σήμερα σε αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου της Θεσσαλονίκης.

Ποια είναι η αρχαιολογική σημασία του μνημείου;

Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα αρχαιολόγο, αναπληρωτή καθηγητή στο ΑΠΘ, κ. Γιώργος Καραδέδο:
«Πρόκειται για ένα εύρημα μοναδικό στο είδος του, μεγάλο μέρος του οποίου εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Το ύψος των κιόνων του φθάνει τα επτά μέτρα και όπως είναι φυσικό, δεν μπορούν υπό τις παρούσες συνθήκες μέσα σε μια αίθουσα μουσείου να εκτεθούν έτσι ώστε να αναδεικνύεται το ακριβές μέγεθός του. Γνωρίζουμε ότι ο υπόλοιπος ναός συνεχίζει δυτικά κάτω από το οδόστρωμα της οδού Διοικητηρίου και της πλατείας Αντιγονιδών. Η αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική αξία του ναού είναι μεγάλη και η εικόνα του μπορεί να βελτιωθεί, ειδικά εάν σκεφτεί κάποιος ότι τα μέχρι τώρα ευρήματα αποτελούν μόνο το ένα τρίτο αυτών που μπορεί να προκύψουν από την ανασκαφή».

Πώς προέκυψε το θέμα της κατάχωσης;
Η αρχική απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, λίγο μετά την ανασκαφή του μνημείου, ήταν να απαλλοτριωθεί το οικόπεδο στο οποίο βρίσκεται και να προχωρήσει η ανάδειξη του ναού που χαρακτηρίστηκε σπάνιο μνημείο, με τεράστια ιστορική, αρχαιολογική και καλλιτεχνική αξία. Αργότερα η απόφαση αυτή αναθεωρήθηκε και αποφασίστηκε να διατηρηθεί στο υπόγειο της υπό ανέγερση πολυκατοικίας. Το 2007 η τύχη του ναού συζητήθηκε και πάλι στο ΚΑΣ και δόθηκε θετική γνωμοδότηση για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου, το ζήτημα όμως έκτοτε «πάγωσε». Ο χώρος του ναού, κάτω από την αδιαφορία του Δήμου και της ΙΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, μεταβλήθηκε σε σκουπιδότοπο.
Παρόλο που ομάδα Θεσσαλονικέων πολιτών, με εθελοντική εργασία και κατόπιν αδείας και επίβλεψης από την ΙΣΤ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων, καθάρισε πλήρως τον χώρο τον Φεβρουάριο του 2012, ωστόσο η εν λόγω εφορεία επέμενε με συνεχείς αιτιάσεις της προς το Υπουργείο Πολιτισμού να καταχωθεί ο ναός.
 
Τα τελευταία γεγονότα
Στις 18/9/2012, ως κεραυνός εν αιθρία, οι Θεσσαλονικείς είδαν ξάφνου μπουλντόζες στο χώρο και φορτηγά να ρίχνουν τόνους χώματος μέσα στο χώρο του μνημείου. Η άμεση κινητοποίηση ευαισθητοποιημένων πολιτών απέτρεψε το ανοσιούργημα της κατάχωσης του ναού. Ομάδες περιφρούρησης δημιουργήθηκαν και βρίσκονται καθημερινά στο χώρο ενημερώνοντας τους Θεσσαλονικείς και συλλέγοντας εκατοντάδες υπογραφές για την προστασία του μνημείου. Τις επόμενες ημέρες διαπιστώθηκε ότι η απόπειρα κατάχωσης ήταν παράνομη εφόσον δεν υπήρχε υπουργική απόφαση για την κατάχωση ως ο νόμος ορίζει. Παρενέβη αυτεπάγγελτα ο εισαγγελέας απαγορεύοντας οποιαδήποτε απόπειρα συνέχισης των εργασιών και αναζητώντας τους εργολάβους οι οποίοι εξαφανίστηκαν για ν’ αποφύγουν το αυτόφωρο.

Η Γενική Γραμματεία του Υπουργείου Πολιτισμού κινήθηκε ταχύτατα για να καλύψει τις ενέργειες της ΙΣΤ ΕΠΚΑ. Στις 25/9 εκδόθηκε απόφαση απο την Δ.Α.Α.Μ. (Δ/νση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων)  περί «προσωρινής» Κατάχωσης του Ναού -πάρθηκε δηλ. μια απόφαση μεταγενέστερη της απόπειρας κατάχωσης(!) Και σχεδόν αμέσως μετά (στις 5/10) εκδόθηκε Υπουργική Απόφαση για την κατάχωση.

Την Δευτέρα 15/10/2012 το Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης πήρε ομόφωνα την απόφαση για την απαλλοτρίωση του χώρου έτσι ώστε να προστατευθεί και να αναδειχθεί το μνημείο. Ωστόσο, την επομένη ακριβώς της απόφασης αυτής (16/10/12) τις πρωινές ώρες, η ΙΣΤ Εφορία Αρχαιοτήτων έστειλε συνεργείο με εκσκαφέα για την... κατάχωση(!) η οποία απετράπη χάρη στην κινητοποίηση και πάλι των περιοίκων που σταμάτησαν για άλλη μια φορά τις εργασίες.

Αυτή τη στιγμή, μετά πλέον και απο την έκδοση της υπουργικής απόφασης, το μνημείο κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή απο την "επίσκεψη" των χωματουργικών φορτηγών και της μπουλντόζας που μπορεί να εμφανιστούν ξάφνου απο μέρα σε μέρα ή απο ώρα σε ώρα. Ο αγώνας έχει τη μορφή αφενός της κινητοποίησης των πολιτών (με φύλαξη, συλλόγή υπογραφών, εκθέσεις προς ενημέρωση κλπ), αφετέρου νομική μορφή με την διαδικασία αίτησης ακύρωσης της Απόφασης και Αίτησης Αναστολής στα διοικητικά δικαστήρια (ΣτΕ). Κανείς δεν ξέρει αν καταχώσουν αιφνιδιαστικά το μνημείο οι μπουλντόζες ή αν, έχοντας μπροστά στο μνημείο τους υπερασπιστές του ναού, αναλάβουν οι δυνάμεις καταστολής να βιαιοπραγήσουν για να φέρουν σε πέρας το ανοσιούργημα της κατάχωσης. Όλες οι εκδοχές είναι ανοικτές.

Όμως ο αγώνας των πολιτών συνεχίζεται. Με την πεποίθηση ότι ο ναός της Αφροδίτης, το στολίδι αυτό της Θεσσαλονίκης, πρέπει να σωθεί. Είναι χρέος μας απέναντι στην ιστορία μας, τον πολιτισμό μας, και στις μέλλουσες γενιές.

Αναλυτικές πληροφορίες για τον ναό (βίντεο: ομιλία του κ. Καραδέδου) μπορείτε να δείτε πατώντας εδώ.

Το έγγραφο του κ. Σαμαρά (ως Υπουργού Πολιτισμού) για τον ναό μπορείτε να το δείτε πατώντας εδώ.